Đê có hai dạng được hình thành là do tự nhiên và nhân tạo. Đê tự nhiên được hình thành bởi sự lắng đọng của các trầm tích trong sông, khi dòng nước này tràn qua bờ sông. Khi tràn qua bờ, vận tốc dòng nước giảm làm các vật liệu trong dòng nước lắng đọng theo thời gian mà cao dần, cao đến mức hơn bề mặt của vùng đất bị lụt. Còn đê nhân tạo là do con người xây dựng lên cốt để ngăn nước tràn gây ngập lụt. Đê nhân tạo có đê là loại vĩnh cửu, nhưng cũng có đê là loại tạm thời ở các vùng đất đối với những trường hợp khẩn cấp.

Trên thế giới, ngay từ thiên niên kỷ thứ nhất trước công nguyên, cư dân văn minh thung lũng Indus đã đắp những con đê đầu tiên rồi. Mỗi vùng đất, tùy theo địa hình và tập quán dân tộc, khả năng và điều kiện khoa học kỹ thuật riêng biệt mà người ta xây dựng đê bằng nhiều hình thức khác nhau. Đối với Việt Nam bởi địa hình đặc biệt có bờ biển dài dọc theo lãnh thổ, sông suối rất nhiều, trong đó có những con sông quốc tế đến Việt Nam là điểm hạ lưu cuối cùng như sông Hồng, sông Đà, sông Cửu Long... nên việc phải xây dựng đê để ngăn nước ngập lụt là điều tất yếu và đương nhiên cũng phải bền vững, quy mô hơn so với đê của các nước trên thế giới. 

Hình ảnh con đê đã trở nên quen thuộc với người dân Việt Nam.  Ảnh: Thanhfoto (Xóm Nhiếp ảnh)

2. Với tổng chiều dài 1.314km, thuộc loại lớn nhất, dài nhất thế giới, hệ thống đê sông Hồng được xây dựng với mục đích để chứa nước và tưới tiêu cho vùng châu thổ giàu lúa gạo, đồng thời cũng để tháo nước khi bị lụt. Hệ thống đê này sau nhiều thế hệ dã góp phần duy trì mật độ dân số cao ở đồng bằng và làm tăng gấp đôi diện tích có thể canh tác lúa nước ở đây. Qua nhiều thế kỷ, việc phòng lụt qua hệ thống đê đã trở thành một công việc gắn liền với văn hóa và kinh tế của dân tộc.

Con đê trên những bãi sông xuyên qua các vùng dân cư trù mật, tạo lên một không gian thiên nhiên rất ngoạn mục, thủy mặc hữu tình. Đêm ngày ngàn năm soi bóng những bãi mía, ruộng ngô, rặng tre và rải rác các công trình văn hóa - lịch sử mọc lên... đã trở thành máu thịt của người dân, tạo lên nguồn cảm hứng bất tận để các thế hệ văn nghệ sĩ Việt Nam sáng tác thi ca, nhạc họa nói về đê.

Xin nêu vấn đề này lên để các nhà văn hóa, các chuyên gia đê điều, các nhà văn hóa xem xét có nên chăng...?