Khu Ramsar Bàu Sấu có thể bị tổn hại nếu xây dựng thủy điện, theo báo cáo đã dẫn của IUCN Ủy ban Di sản Thế giới của UNESCO. Ảnh: QD.

Vừa từ Paris (Pháp) trở về, GS.TS Nguyễn Hoàng Trí, Tổng Thư ký Ủy ban Quốc gia Chương trình Con người&Sinh quyển (MAB) thuộc Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, cho Tiền Phong biết tin về VQG Cát Tiên mà ông không biết nên buồn hay vui.

Báo cáo dày 166 trang đánh giá các đề cử các di sản thế giới năm 2013 của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), khẳng định ngay dòng đầu tiên phần liên quan đến Việt Nam mang ký hiệu ID No. 1323: Không công nhận khu vực đề cử là di sản thiên nhiên. Lý do nêu tóm tắt là “Khu vực đề cử không đáp ứng các tiêu chuẩn di sản thế giới” và nhất là “không đáp ứng các yêu cầu liên quan đến quản lý, bảo vệ, đảm bảo tính toàn vẹn”.

IUCN là cơ quan có tiếng nói gần như quyết định để Tổ chức Văn hóa Khoa học&Giáo dục của Liên Hợp Quốc (IUCN) ra tuyên bố cuối cùng. IUCN đã gửi bản đánh giá kỹ thuật lên Ủy ban Di sản Thế giới của UNESCO. Dự kiến, kết luận chính thức về số phận gần như đã được định đoạt của VQG Cát Tiên sẽ được công bố tại cuộc họp thứ 37 của Uỷ ban Di sản Thế giới tại PhnomPenh, Campuchia, ngày 16-27/6/2013.

Thủy điện phá vỡ tính toàn vẹn VQG

Bản đánh giá kỹ thuật chỉ ra một loạt sai sót của đề cử do Viện Sinh thái&Tài nguyên Sinh vật, Viện Hàn lâm Khoa học&Công nghệ Việt Nam, chấp bút. Khu vực đề cử nằm trọn trong VQG Cát Tiên, chỉ chiếm 11% tổng diện tích VQG 73.878 m². Khu vực đề cử rộng 8.000 ha này nằm hoàn toàn trên địa giới tỉnh Đồng Nai, cách TP Hồ Chí Minh 100 km về phía bắc.

Suốt mấy năm qua diễn ra cuộc tranh cãi không dứt giữa địa phương và các nhà bảo tồn với chủ đầu tư dự án thủy điện Đồng Nai 6&6A (ĐN6&6A) và đơn vị khoa học xây dựng đề cử.

Tranh cãi xoay quanh chuyện thủy điện có ảnh hưởng đến khu vực đề cử hay không. Cả chủ đầu tư và đơn vị khoa học đều chứng minh nhiều lần rằng dự án thủy điện ĐN6&6A không ảnh hưởng gì đến khu vực đề cử với lý do toàn bộ diện tích nằm ngoài ranh giới khu vực đề cử.

Đáng tiếc là bản đánh giá kỹ thuật của IUCN gần như bác bỏ hoàn toàn các lập luận này. Việc khoanh một khu vực nhỏ giàu cây cối làm khu vực đề cử và bỏ qua cả một vùng rộng lớn xung quanh thưa thớt cây cối, theo đoàn giám sát thực tế của IUCN, là sai lầm nghiêm trọng đứng trên quan điểm đa dạng sinh học.

Hai dự án thủy điện dự kiến xây dựng trên sông Đồng Nai được liệt vào nhóm các mối đe dọa tiềm tàng đến chính khu vực đề cử dù dự án không nằm trong vùng đề cử. Phần kết luận, IUCN một lần nữa nhắc đến đe dọa tiềm tàng của hai dự án thủy điện đến tính toàn vẹn của hệ sinh thái và đa dạng sinh học của VQG Cát Tiên.

“Phải có hành động chống lại các mối đe dọa chính như phát triển thủy điện, ….” IUCN kiến nghị trong văn bản bác bỏ đề cử VQG Cát Tiên làm di sản thiên nhiên thế giới.